Karbonat Hakkında

Aslında Karbonat ifadesi biraz yanlış diyebiliriz. Karbonatın formülü  CO₃^-2 , günlük yaşantımızda kullanılan Karbonat olarak adlandırdığımız ürün ise Sodium Bicarbonate=Baking Soda formülü ise NaHCO₃. pH’ı 8-9 aralığındadır.

Sodyum bikarbonat’ın üretilme şekilleri veya neyden üretildiği farklılık gösterir. En sık kullanılan kaynak Trona adı verilen cevherlerdir. Cevher Soda olana kadar ısıtılır, CO₂ ile birleştirilir. Ya da Sodyum karbonat taşıyan Brin’lerden üretilir. Her ikisi de doğal Soda Külü olarak anılır.

En doğal olarak lanse edilen ise Nahcolite (doğal Sodyum bikarbonat)’ten üretilmesidir. Yine Soda Külü üretilir. Kimyasal katkı içermiyor. Buharlaştırılmış göl havzalarında oluşuyormuş, Türkiye’de çok olduğu söyleniyor.

Son işlem ise çeşitli kimyasal süreçlerle sentetik soda külü oluşturmak.

Sentetik Üretim Metodları

Fransız Kimyager Nicholos Leblanc ile Leblanc Süreci

Sodyum bikarbonatın üretildiği en eski soda külü yapma yöntemi. Sodyum klorür, Sülfürik asit iel ısıtılarak Sodyum sülfat ve Hidroklorik asit üretilir. Sodyum sülfat’tan, Sodyum karbonat ve soda külü üretmek için Kömür ve Kireç Taşı ile ısıtılır.

1800 sonlarında Belçikalı Kimya Mühendisi Ernest Solvay ile Solvay Yöntemi

Karbondioksit ve Amonyak, konsantre Sodyum klorür çözeltisine katılır. Sodyum bikarbonat çökelir ve soda külü oluşturmak üzere ısıtılıp tekrar işlenir. Bu yöntemde bertaraf sorunları yaşanır.

Sodyum bikarbonat en güvenli ürünlerden denilebilir. Tek endişe göz tahrişi, kızarıklığı yapabilir ve yüksek pH sebebiyle cilt hassasiyeti oluşturabilir. EPA, Sodyum biyokarbonat’ı biyopestisit olarak sınıflandırıyor.

Kullanım Alanları

Sodyum bikarbonat suyun pH’ını yükseltir. Antiseptiktir.

Ev yapımı deterjan tariflerinde kullanılabilir. Makineleri temizler. Suyu ve çamaşırları yumuşatır. Renklileri daha parlak, beyazları daha beyaz yapar.

Ayakkabılarda ve buzdolabında koku giderici olarak kullanılabilir.

Ütüleri temizlemek için kullanılabilir.

Ev yapımı kişisel bakım ürünleri hazırlamak için kullanılabilir. Diş beyazlatma amacıyla veya koltuk altı koku giderici olarak değerlendirilebilir.

Sodyum bikarbonat, yüksek sıcaklıklara ısıtıldığında Çamaşır Sodası (Sodyum karbonat, Na₂CO₃), su buharı ve Karbondioksit’e dönüşür. Yani Karbonat ve Su molekülleri serbest kalınca kuru Sodyum karbonat oluşur.

Tarihi

İngiltere’den ithal edilip, Amerika’da sömürge dönemlerinde kullanılmış. 1839 yılına kadar üretilmemiş.

Mr. Dwight’s kitchen adıyla 1846’da ticari satışa başlanan bir hikaye. Hikayenin ileri bölümlerinde; Connecticut’lu John’un oğlu, Vulcan Spice Mills adlı bir değirmene sahipmiş. Roma ateş tanrısı Vulcan’ı kol ve çekiçle temsil ederek, 1867’de Arm and Hammer logosunu yaratmış.

Herkes tarafından merak edilen iki konuya değinelim:

İngiliz Karbonatı adıyla satılan ürünlerin tamamen pazarlama stratejisi olduğu kanaatindeyim. Türkçe kaynaklar inanılmaz bilgi kirliliği ile dolu. Herkesin yanlış yönlenmesine şaşmamak gerek. 

İngiliz Karbonatı ifadesinin, TÜRK GIDA KODEKSİ TAKVİYE EDİCİ GIDALAR TEBLİĞİ (TEBLİĞ NO: 2013/49) Ek-2’de belirtildiği üzere yeri yok, izin verilen tek kullanımı Sodyum bikarbonat. Karbonat ifadesi bile yok. TÜRK GIDA KODEKSİ GIDALARDA KULLANILAN RENKLENDİRİCİLER VE TATLANDIRICILAR DIŞINDAKİ KATKI MADDELERİNİN SAFLIK KRİTERLERİ TEBLİĞİ (TEBLİĞ NO: 2012/33) Ek’te belirtildiği üzere E500(ii) Sodyum hidrojen karbonat eş anlamlıları arasında Sodyum bikarbonat, Sodyum asit karbonat, Sodanın bikarbonatı, Kabartma sodası ifadelerine yer verilmiştir. Yine İngiliz Karbonatı tabiri yoktur.

Diğer konu ise Titanyum Dioksit katılıp katılmadığı. Her zaman dediğim şu; ne kadar saf, doğal, organik olduğunu söylese de hiçbir markaya %100 güvenmeyin. Gerekiyorsa aldığınız her ürünü test ettirin, ancak o zaman anlaşılır. Ya da sürekli test ettirilen, satılan yerlerin dahi tekrar test ettirdiği ürünleri satın alın. Yabancı kaynaklarda Sodyum bikarbonata Titanyum dioksit katıldığı konusunda bir bilgiye rastlamadım, katan markalar var mıdır bilmiyorum. Titanyum dioksit’in üretilme sürecinde Sodyum bikarbonat kullanılabileceği bilgisine ulaştım.

Ben çoğu alanda kullanıyorum. En etkili olduğu konu; mutfakta yağ birikmiş yerlere Sodyum bikarbonat serpip sirkeli su fısfıslıyorum. Ovalamadan rahatça temizliyorum. Bir önceki paylaşımda bahsettiğim gibi üzerine sirke ya da limon suyu ekleyerek pastaları kabartma amacıyla kullanıyorum. Marka tercihim: BONAT. Yurt dışında yaşayanlar daha şanslı, seçenek bol.

Kaynaklar

PMID: 10518866. 30409952

pubchem.ncbia.nlm.nih.gov

epa.gov

ima-na.org

thespruce.com

madehow.com

Verdiği güzel bilgiler için BONAT kurucusu Candan Aytekin